مرد عنکبوتی، محبوب‌ترین ابرقهرمان انتشارات مارول کامیکس است. سال ۱۹۶۲، استن لی – سردبیر انتشارات مارول – به فکر افتاد که به کمک طراح نابغه‌ای به نام استیو دیتکو کاراکتری جدید بیافریند که با شخصیت‌های قبلی این کمپانی، تفاوت عمده‌ای داشته باشد. او طرح خود را با رئیس وقت مارول، یعنی مارتین گودمن در میان گذاشت اما گودمن به او گفت: «اولاً نباید اسم یک قهرمان پی‌نما را مرد عنکبوتی بگذاری؛ چون مردم از عنکبوت نفرت دارند! ثانیاً ممکن نیست که قهرمان یک نوجوان کم سن و سال باشد! نوجوانان فقط باید دستیار باشند؛ همین و بس». بدین ترتیب ایده‌ی استن لی با استقبال چندانی از سوی کله‌گنده‌های مارول روبرو نشد اما داستان مرد عنکبوتی در یکی از مجلات مارول با نام «فانتزی شگفت‌انگیز» منتشر شد. این مجله، فروش چندان خوبی نداشت اما وقتی در ماه بعد، آمار مجلات برگشتی به دست مارول رسید مشخص شد که همان شماره، رکورد فروش را شکسته است! بدین ترتیب اسطوره‌ی مرد عنکبوتی آغاز شد و از آن زمان تا به حال علاقه‌مندان با خواندن پی‌نما یا داستان مصورِ این قهرمان دوست‌داشتنی، پا به دنیایی سرگرم‌کننده گذاشته‌اند که شالوده‌اش را از سویی ماجراجویی و فانتزی و از سویی دیگر مضامین انسانی و مسئولیت‌پذیری تشکیل می‌دهند.
نسخه‌ی سه‌بعدی «مرد عنکبوتی» از ابتدا به صورت سه‌بعدی فیلمبرداری شده است. اصلی‌ترین ایرادی که به «مرد عنکبوتی شگفت‌انگیز» گرفته میشود روند تکراری و کلیشه‌ای آن است که خیلی از تماشاگران امروز هالیوود را ناامید می‌سازد. در روزگاری که شخصیت بتمن کاملاً متحول شده و سوپرمن بجای قدرت بی‌انتها، افسردگی و بی‌رمقی پیشه کرده، مرد عنکبوتی کماکان با انرژی مضاعف در شهر نیویورک در حال آویزان شدن از ساختمان‌هاست و به نظر می‌رسد که تحت تأثیر هیچ یک از همکارانش قرار نگرفته است.
عوامل محبوبیت مرد عنکبوتی
مرد عنکبوتی در ابتدای کار تمام قوانین کلیشه‌ای دوران خود را شکست و برخلاف سایر ابرقهرمانان که همیشه ایده‌آل و کامل بودند، اغلب اوقات با مشکلات خانوادگی و اجتماعی مواجه بود. حتی چندین و چند بار تصمیم گرفت حرفه‌ی ابرقهرمانی را کنار بگذارد اما همواره در لحظه‌ی آخر و با به یاد آوردن حرف‌های عمویش از این کار منصرف می‌شد تا به مردم کمک کند. مردمی که غالباً از او نفرت داشتند زیرا جیمز جونا جیمسون – همان ناشر بداخلاق و خسیس روزنامه‌ی دیلی بیوگل – با انتشار مقالات انتقادی، از او چهره‌ای خبیث و فرصت‌طلب در افکار عمومی ساخته بود. البته او با قهرمانان دیگر فرق داشت. نه بیگانه‌ای شکست‌ناپذیر بود که از سیاره‌ای دیگر آمده باشد و نه میلیونری خوشگذران که با تجهیزات پیشرفته‌اش به جنگ تبهکاران شهر برود. او یکی از «ما» بود. یکی از مردم عادی کوچه و خیابان که همواره سعی داشت کاری را که درست است انجام دهد و اطرافیانش را از خود راضی نگه دارد، هر چند که گاهی اوقات مرتکب اشتباه می‌شد و حسابی گند می‌زد! از آن زمان تا به حال پیتر از هر نظر بزرگتر شده است. با این همه، جوهره‌ی وجودی و خصوصیات اخلاقی مرد عنکبوتی که پیشتر به آنها اشاره شد تا حد زیادی دست نخورده باقی‌مانده و می‌توان با اطمینان ادعا کرد که او تا ابد مجبور است با چالش‌های ریز و درشتی دست و پنجه نرم کند، اما مطمئناً بر تمام آنها فایق خواهد آمد، زیرا بیش از هرکس دیگری می‌داند که «قدرت زیاد، مسئولیت زیادی به همراه دارد»[۱].
کاراکتر مرد عنکبوتی، قدرتمند یا تقلبی؟
عنکبوت موجود ظریف و شکننده‌ای است. جثه‌ی کوچک او در میان پاهایش قرار گرفته و این شکل ظاهری، آن را بزرگتر از چیزی که هست، نشان می‌دهد. علاوه بر این نوع حرکت و شیوه‌ی حمله‌ی او، در طرف مقابل ایجاد رعب و ترس می‌کند. به دلیل همین احساس ترس و وحشت کاذبی که نسبت به ظاهر عنکبوت وجود دارد مردم احساس بدی نسبت به آن دارند. از دیگر ویژگی‌های عنکبوت زندگی در محیطهای تاریک و نمناک است و غالباً با نور و روشنایی میانه‌ی خوبی ندارد. همچنین نحوه‌ی شکار و دام‌گذاری او قابل توجه است. این حشره در مسیر حرکت حشرات و موجودات دیگر، تار می‌تند و قربانیان به علت عدم مشاهده‌ی تارها به دام او می‌افتند.
در اکثر فرهنگ‌های جهان، عنکبوت سَمبل شیطان و نماد کارهای شیطان است. حتی در برخی مناطق به نوعی از عنکبوت، شیطانک گفته میشود. از سویی می‌دانیم که شیطان نیز سعی می‌کند با بزرگ و قوی نشان دادن خود، در دل بندگان خدا، هراس و ضعف ایجاد نماید. این روش در فیلم‌های سینمای وحشت نیز که به مقوله‌ی موجودات اهریمنی و فرابشری می‌پردازند نیز مشاهده میشود. با اذعان به اینکه انسانها به جز خداوند نباید از هیچ موجود دیگری ترس و واهمه داشته باشند؛ این نکته که چرا سینمایی در جهان به وجود آمده که رسالتش ایجاد ترس و وحشت در میان مردم است، جای تأمل دارد.
یکی از روشهای هالیوود در تغییر دادن ذهنیت مردم نسبت به یک موضوع، ساخت فیلمهایی است که در آنها شخصیت‌ها و قهرمانان فیلم در موضوع مورد نظر بر خلاف ذهنیت عمومی رفتار می‌کنند. مشاهده‌ی این امر به مرور زمان، دیدگاه مردم را نسبت به آن پدیده تغییر می‌دهد. سیاست‌گذاران هالیوود با طراحی و ارائه‌ی شخصیت مرد عنکبوتی و با معرفی یک قهرمان و ناجی با ویژگی‌های عنکبوت، سعی نمودند ذهنیت ایجاد شده نسبت به عنکبوت را در افکار عمومی تغییر دهند.
خصوصیت منحصر به فرد این قهرمان، درست در نقطه‌ی مقابلِ سوپراستارهای قبلی هالیوود بود. او نه اندام تنومند و غول آسا داشت و نه توانایی هنرهای رزمی. نه هوش سرشار پلیسی داشت و نه از انواع سلاح استفاده می‌کرد. این قهرمان حتی از سیستمهای اطلاعاتی و جاسوسی فوق پیشرفته نیز بهره نمیبرد. بر خلاف تمام قهرمانان هالیوودی، مرد عنکبوتی دارای چهره‌ای مهربان و آرام بود. او فرد عادی و از قضا دست‌وپاچلفتی‌ای بود که گاه مورد تمسخر دیگران قرار می‌گرفت و حتی در تأمین زندگی‌اش مشکل داشت. وی تنها با گزیده شدن به وسیله‌ی یک عنکبوت به توانایی‌های فوق بشری دست یافت و تمام توان و قدرت او از خصلت‌های عنکبوتی‌اش ناشی می‌شد. چهره‌ای که از این ابرقهرمان ارائه میشود، فردی دوست داشتنی است که تنها دغدغه‌اش حل مشکلات مردم و نجات آنها در سختی‌ها و حوادث است.
منجی عنکبوتی در میان مردم چنان پذیرفته میشود که در تمام دشواری‌ها، وقتی از دست کسی کاری برنمی‌آید، همه منتظر آمدن او هستند. تمام ابزار و سلاح او در نجات مردم و شهر، تارهای قوی و محکم اوست که او را از این سوی شهر به آن سوی شهر می‌برد و از این تارها برای مهار مشکلات و تهدیدها استفاده می‌کند. با خلق چنین شخصیتی، با تارهای محکم و قوی، ذهنیت مخاطب نسبت به سست بودن تارهای عنکبوت و خانه‌اش و منفی بودن خود عنکبوت، تغییر می‌کند و حتی تصوری معکوس در اذهان شکل می‌گیرد.
در دیدگاهی که مطرح شد قهرمان بودن این کاراکتر در نقطه‌ی مقابلِ واقعیت عنکبوت بوده است. در واقع او قهرمانی است که مفهومی ضدقهرمانی در ذهن مخاطبان جوامع اسلامی دارد و هالیوود تلاش نموده با این شخصیت‌پردازی، مفهوم عنکبوت را در تصور مخاطب به صورتی غیر از پیش‌فرض مخاطبان مسلمان تغییر دهد.
آمار فروش کاراکتر و مشتقات اسپایدرمن
طبق آمار اعلام شده توسط هالیوود فروش کاراکتر مرد عنکبوتی در سال ۲۰۱۴ تقریباً سه برابر هزینه‌ی تولید فیلم بوده و این بیانگر نکته‌ای است که در اغلب فیلم‌های ژانر ابرقهرمانی دیده میشود: نه تنها سرمایه‌ی این فیلم‌ها بازگشته بلکه سود چشمگیری نصیب سرمایه‌گذاران گردیده است.
در زیر پیشینه و توضیحاتی در مورد دو کاراکتر شرکت مارول آمده است.
| فروش آخرین فیلم
(میلیون دلار) |
آخرین فیلم | محصولات تولید شده | معرفی در پی‌نما | نام کاراکتر |
| $۷۰۹ | The Amazing Spider- man 2014 | ۵ فیلم، ۴۴ بازی و ۸ انیمیشن | ۱۹۶۲ | Spiderman |
| $۱۱۵۳ | (Civil War (2016 | ۱۱ فیلم، ۸ انیمیشن و ۱۲ سریال | ۱۹۴۱ | Capitan America |
طبق آمار رسمی باکس آفیس، بودجه‌ی تولید فیلم مرد عنکبوتی در سال ۲۰۰۲ معادل ۱۳۹ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۴ برای فیلم The Amazing Spider-Man 2 معادل ۲۳۰ میلیون دلار بوده و این دو فیلم به ترتیب، فروش جهانی‌ای معادل ۸۲۱ و ۷۰۹ میلیون دلار داشته‌اند.
گذشته از فروش فیلم در بازار جهانی، ملزوماتی وجود دارند که با استفاده از محبوبیت کاراکتر و برای افزایش آن تولید و عرضه می‌شوند. برخی از اقلام جانبی کاراکتر مرد عنکبوتی عبارتند از:
- عروسک (فیگور) ۱۴ اینچی اسپایدرمن ۱۵ دلار
- تن‌پوش بچگانه ۲۰ تا ۴۰ دلار
- شنل و نقاب ابرقهرمانان ۱۸ دلار
- دستکش و پرتاب‌کننده‌ی تار ۴۴ دلار
- لگوی مرد عنکبوتی ۶ دلار
- بسته‌ی لگویی مرد عنکبوتی با عملیات‌های متفاوت ابرقهرمانی ۹ تا ۷۵ دلار
- کتاب کاغذی یا جلد سخت ۳ تا ۵ دلار و…
در مورد این کالاهای جانبی نکته‌ی قابل توجه این است که تمام وسایل ضروری یا لوکس، که در محیط خانه و اتاق کودک یا نوجوان مورد نیاز باشد در فهرست تولیدات در نظر گرفته شده است.
جریان توزیع وسایل جانبی مرد عنکبوتی به سایت‌ها و فروشگاه‌های خارجی محدود نمی‌شود و این وسایل در داخل کشور نیز توسط فروشگاه‌های اینترنتی در دسترس قرار دارند. بخشی از موارد عرضه شده در یک سایت به عنوان نمونه عبارتند از:
- فیگور مرد عنکبوتی ۳۰ سانتی‌متری ۸۰۰۰۰ تومان
- سرویس خواب ۳۲۰۰۰۰ تا ۳۷۰۰۰۰ تومان
- مسواک کودک ۴۰۰۰ تومان، پازل ۴۸ تکه کودکانه ۷۵۰۰۰ تومان
- کوله‌ی پسرانه ۷۵۰۰۰ تومان
- گوشواره‌ی طرح تار عنکبوت ۶۰۰۰ تومان و…
چنان‌چه مشاهده نمودیم این گزارش نشانگر بخشی از چرخه‌ی اقتصادی یک کاراکتر موفق بود که تنوع محصولات بالای آن می‌تواند گستره‌ی وسیعی از ذائقه‌ها را دربرگیرد. ضمن اینکه خلأ چندین ساله‌ی بازار کالاهای فرهنگی نسبت به ملزومات کاراکترهای ایرانی، ضمن خارج شدن ارز از کشور تبعات منفی زیادی را نیز برای فرهنگ ما داشته است.
[۱] آخرین توصیه‌ی عمو بن به پیتر پارکر.
منبع: فنافر
پی‌نوشت: در این بازنشر چارچوب متن اصلی حفظ اما تغییرات فراوانی اعمال شده است.
مطالب مرتبط: